تغذیه و اهمیت آن در رشد کودکان

یکی از مهم‌ترین نیازهایی که انسان دارد تغذیه است بدن انسان برای رشد و حفظ متابولیسم نیاز به انرژی دارد که این انرژی با مصرف غذا به‌دست می‌آید. عادات غذایی افراد در دوران کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرد و تقریبا نمی‌شود آن را در دوران بعدی زندگی تغییر داد. عوامل مانند فرهنگ، نژاد، جنسیت و مناطق مختلف جغرافیایی نیز در نوع عادات غذایی نیز تاثیر گذارند زمانی که عادات غذایی در افراد نادرست باشد باعث کمبود عناصر مغذی و سوء تغذیه پنهان یاآشکار در افراد می‌شود، و باعث به‌ وجود آمدن مشکلاتی همانند کمبود آهن، چاقی، اختلالات گوارشی و... می‌شود بسیاری از بیماری‌ها در جهان بر اثر سوء تغذیه به وجود می‌آید. در کشور ایران هم این عوامل خطرساز رو به افزایش است به این دلیل که کودکان و نوجوانان ما به جای غذاهای سنتی و میان وعده‌های غذایی ساده به سوی مواد پرکالری و فاقد ارزش غذایی کافی گرایش پیدا کرده‌اند. والدین باید برای جلوگیری از این مشکلات این رفتارها در کودکان‌شان جلوگیری کنند.
برنامه غذایی کودك
غذای روزانه کودک باید دارای همه مواد مغذی باشد یعنی باید از۵ گروه غذایی اصلی یعنی گروه نان و غلات، میوهها، سبزي‌ها، شیر و لبنیات و گروه گوشت و جایگزین‌هاي آن استفاده شود. کودک برحسب نیاز خود، نوع ومقدار غذا را انتخاب کرده و خواهد خورد
مواد غذایی مورد نیاز کودک
انرژي:کودك براي رشد، بازي و سایر فعالیت‌هاي فیزیکی، مقابله در برابر بیماري‌هاي عفونی نیاز به انرژي دارد که با مصرف مواد قندي، نشاسته‌اي (نان، برنج و ...) وچربی‌ها (کره و روغن) می‌توان آن راتامین نمود. کودکانی که عادت به بازي و فعالیت زیاد دارند، نیازشان به انرژي بیش از کودکانی است که تحرك کمتري دارند. همچنین کودك پس از بیماري براي جبران وزن از دست رفته نیاز به انرژي بیشتري دارد.
پروتئین:کودك در حال رشد است و براي ساخت و نگهداري ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و سایر بافت‌هاي بدن و مقاومت در برابر عوامل بیماری‌زا نیاز به پروتئین دارد که می‌تواند با مصرف منابع پروتئین حیوانی مانند گوشت قرمز و سفید، شیر، ماست، پنیر و تخممرغ و یا پروتئین‌هاي گیاهی مانند حبوبات و غلات نیاز خود را برآورده نماید (مانند عدسی و نان، شیربرنج)
ویتامین ها و املاح :کودك در این سنین جهت حفظ سلامتی و افزایش مقاومت در برابر عفونت‌ها نیاز به ویتامین‌ها و املاح مختلف دارد و با مصرف روزانه منابع غذایی حاوي آن‌ها می‌تواند نیازهاي خود را تامین کند مانند ویتامین A که (در مواد غذایی مانند کره، جگر، میوه‌هایی مثل زردآلو، طالبی، هلو، سبزي‌هاي سبز و زرد مانند هویج، کدو حلوایی، اسفناج و جعفري وجود دارد). Cویتامین (ازمهم‌ترین منابع ویتامینC می‌توان به مواد غذایی نظیر مرکبات، گوجه فرنگی، جعفري و کلم اشاره نمود). کلسیم وفسفردرغذاهایی مانند شیر، ماست، پنیر وبستنی وجود دارد. ویتامین Dاز طریق قراردادن دست و پا و صورت کودك به طور روزانه ۱۰ دقیقه در برابر نور مستقیم خورشید تامین می‌شود و از منابع غذایی خوب آهن می‌توان انواع گوشت قرمز و سفید، انواع حبوبات مانند لوبیا، عدس و سبزي‌ها مانند اسفناج و جعفري را نام برد.
نکات مهم رفتاري در تغذیه کودک
- کودك باید در زمان خوردن در وضعیت راحتی قرار گیرد و غذا نزدیک او باشد تا کودك بتواند به راحتی بدون این که تحت فشار قرار گیرد، غذا بخورد.
- بشقاب و لوازم غذا خوردن باید از جنس نشکن باشد. زیرا در صورت شکستن ظرف کودك ممکن است ناامید شود یا والدین عصبانی شوند.
- رنگ مواد غذایی در اشتهاي کودك و علاقه او به غذا تاثیر می‌گذارد. خوردن غذاهایی با رنگ‌هاي سبز، نارنجی و زرد براي او جالب است. به عنوان مثال می‌توان از سبزي‌هاي برگ سبز و یا هویج و گوجه فرنگی استفاده کرد.
- بجاي آب میوه صنعتی از آب میوه طبیعی استفاده کنید زیرا به آب میوه صنعتی مواد قندي، رنگ وماده معطر اضافه شده است.
- غذا خوردن در یک ساعت معین سبب تحریک اشتهاي کودك می‌شود.
- خستگی کودك مهم‌ترین عامل از بین بردن اشتهاي اوست. بهتر است بعد از استراحت به کودك غذا داده شود.
- دادن وقت کافی به کودك براي صرف غذا بسیار مهم است بهتر است از شتاب و عجله در هنگام غذا خوردن پرهیز کرد.
- دادن غذاي یک‌نواخت و تکراري سبب بیزاري کودك می‌شود. حتی اگر غذاي مورد علاقه کودك، پشت سرهم به او داده شود، کودك از خوردن آن خودداري می‌کند.
- باید کودك را با انواع غذاهاي مختلف آشنا کرد. بهتراست غذاي جدید را ابتدا یک فرد بزرگتر خانواده بخورد تا الگویی براي کودك باشد.
- بی تحرکی، خواب ناکافی و بیماري کودك موجب بی‌اشتهایی و غذا نخوردن کودك می‌شود.
مهم ترین مشکلات تغذیه ای کودکان و راه‌های پیش‌گیری از آنها
اضافه وزن در کودکان

قدم اول برای پیش‌گیری از چاق شدن کودکان، اصلاح باورهای نادرست والدین است یکی از مواردی که همواره در مورد کودکان، اهمیت زیادی داشته، بحث‌های پیرامون تغذیه کودکان است. تغذیه سالم، پیش زمینه پرورش کودکانی سالم خواهد بود. از این رو، به بررسی مهم‌ترین مشکلات تغذیه‌ای کودکان و راه‌های پیشگیری از آنها اشاره می‌کنیم.
اگر کودک‌تان اضافه وزن دارد...

1. ​یکی از معضلات جامعه جهانی امروز، افزایش روند چاقی کودکان و به وجود آمدن زمینه مساعد برای ابتلا به بیماری‌های متابولیک مانند دیابت و فشار خون در آن‌هاست. کم تحرکی و تغییر الگوهای غذایی، از مهم‌ترین دلایل چاقیکودکان در سراسر جهان محسوب می‌شوند.

2. قدم اول برای پیشگیری از چاق شدن کودکان، اصلاح باورهای نادرست والدین است؛ یعنی شما به عنوان والدین یک کودک، نباید گمان کنید لاغر بودن بچه‌ها مساوی با بیمار بودن آنها و تپل بودن کودکان مساوی با سلامت‌شاناست. با این حساب، غذا دادن بی‌رویه به بچه‌ها اصلا توصیه نمی‌شود و بهتر است حجم مناسبی از غذا تنها در صورت گرسنه بودن یا نیاز کودکان به آنها داده شود.

3. برای پیشگیری از چاق شدن بچه‌ها بهتر است میان وعده‌های چرب، شور و شیرین را در برنامه غذایی آنها محدود کنید و حجم میوه‌ها و سبزی‌ها را در رژیم غذایی‌شان بالا ببرید. برای مثال، به جای کیک و شیرکاکائوی عصرانه، 2 میوه فصل به آن‌ها بدهید یا به جای انواع چیپس و پفک، یک لقمه کوچک از نان و پنیر برای‌شان آماده کنید.

4. اگر فرزندتان دچار اضافه وزن است، می‌توانید حدود 1 ساعت قبل از وعده‌های غذایی اصلی، یک میوه فصل به او بدهید. به این ترتیب، هوس او برای پرخوری در وعده‌های اصلی کمتر می‌شود.

5.  اگر فرزندتان دچار چاقی و اضافه وزن است، از قرار دادن خوراکی‌ها و چاشنی‌های چرب و وسوسه کننده مانند انواع سس‌ها یا انواع فست فود روی میز غذا خودداری کنید.

6. الگوی غذایی سالمی پیش روی فرزند مبتلا به اضافه وزن بگذارید تا جلوی پرخوری او را بگیرید. مثلا، برای وعده ناهار یا شام، حجم محدودی از غذا را روی میز قرار دهید تا غذای اضافی باقی مانده در ظرف، کودک شما را به پرخوری وسوسه نکند.

7. حتما در صورت ابتلای کودک‌تان به چاقی یا اضافه وزن، نیمی از بشقاب غذای خود و او را به سبزی‌ها و صیفی‌ها اختصاص دهید.​

8. اولین قدم برای پیشگیری از روند افزایش وزن فرزندتان، اصلاح الگوهای غذایی در خانواده است. مثلا توصیه می‌شود به صورت خانوادگی از لبنیات کم چرب و غذاهای غیر سرخ کردنی استفاده کنید و به جای انواع نوشیدنی‌های شیرین و گازدار، دوغ یا آب ساده با غذای‌تان بنوشید. 

​اگر کودکتان لاغر و بدغذاست ...

1. بدغذایی کودکان می‌تواند به طور کاملا مستقیم، ریشه در الگوهای غذایی خانواده داشته باشد. به همین دلیل هرگز جلوی کودک خودتان، این جمله را که «از این غذا خوشم نمی‌آید» به زبان نیاورید.

2.  اگر فرزندتان نسبت به ظاهر برخی مواد غذایی مانند پیاز یا هویج حساسیت نشان می‌دهد و از خوردن غذا به این دلیل امتناع می کند، بهتر است تغییرات کوچکی در الگوی آشپزی خود ایجاد کنید. مثلا سبزی‌های موجود در غذا مانند پیاز، هویج، کدو و کلم را به جای خرد کردن، رنده کنید.

3.  اگر غذای جدیدی روی میز گذاشتید و احساس کردید فرزندتان تمایلی به خوردن آن نشان نمی‌دهد، پیش از شروع غذا خوردن از عطر و طعم آن غذا تعریف کنید

4.  اجازه بدهید فرزندان لاغر و بدغذای شما در روند تهیه غذا به شما کمک کنند. به این ترتیب، چنین کودکانی به خوردن غذایی که خودشان هم در تهیه آن نقش داشته‌اند، تمایل پیدا خواهند کرد

5.  هرگز کودکان را مجبور به خوردن هیچ غذا یا میوه‌ای نکنید، بلکه با تعریف کردن از طعم آن غذا یا خوراکی خاص، آنها را تشویق به مصرف کنید.

6.  در مورد ارزش تغذیه ای مواد غذایی مختلف و این که خوردن آنها می‌تواند تا چه اندازه برای کودکان مفید باشد یا نخوردن آنها می‌تواند چه عوارضی برای کودکان در پی داشته باشد، برای آنها توضیح دهید. مثلا به فرزندتان بگویید اگر غذاهای دریایی یا میوه‌ها را به اندازه کافی مصرف نکنند، ممکن است از نظر بهره هوشی نسبت به همسالان خود عقب تر بمانند.

7.  از ایده «بشقابت رو خودت بساز» کمک بگیرید. یعنی آن مقدار و نوع از مواد غذایی که در نظرتان است را روی میز قرار دهید و از فرزندتان بخواهید خودش از میان گزینه‌های موجود روی میز، بشقاب مورد علاقه اش را آماده و مصرف کند.

8.  اگر فرزندتان لاغر یا بدغذاست، بهتر است چاشنی‌های مورد علاقه او مانند انواع سس را روی میز غذا داشته باشید تا او را به غذا خوردن ترغیب کنید.

9.  اگر فرزندتان تمایلی به خوردن میوه‌ها ندارد، می‌توانید آنها را به صورت پوره در آورید و در قالب ژله یا بستنی در برنامه غذایی او بگنجانید.

10.  برای علاقه مند کردن بچه های لاغر و بدغذا به انواع مواد غذایی، آنها را برای خرید این خوراکی‌ها با خود همراه ببرید و هنگام خرید، از آنها کمک بخواهید.

11. سعی کنید بشقاب غذای بچه‌ها را تا جایی که می‌توانید زیبا و رنگین بچینید تا آنها به خوردن غذا مشتاق شوند.

12.  همیشه برنامه غذایی منظم در منزل داشته باشید و غذای کودکان بدغذای خود را از غذای سایر اعضای خانواده جدا نکنید تا متوجه شوند همیشه با غذا نخوردن و لجبازی نمی‌توانند به هدف خود برسند.

اگر کودک‌تان یبوست دارد...

1.  بهتر است خوراکی‌های ملینی مانند آلو و انجیر را به برنامه غذایی فرزندتان اضافه کنید.

2. حتما روی برنج یا سالاد او، مقداری روغن زیتون بریزید.

3. صبح ناشتا، یک میوه تازه به فرزندتان بدهید.

4.  اگر فرزندتان بازی‌گوش است و نوشیدن مایعات را پشت گوش می‌اندازد، حتما هر 2 ساعت یک بار، یک لیوان آب یا مایعات به او بدهید.

5. حداقل روزی 4 میوه و 3 فنجان از سبزی‌ها یا صیفی‌ها به کودک خود بدهید.

چند نکته مهم براي بهداشت غذاي کود:

1. قبل و بعد از تهیه غذا دست‌ها باید شسته شوند.

2. غذاها خوب پخته شوند. زیرا حرارت موجب از بین رفتن میکروب هاي بیماري زا می‌شود و خطر آلودگی احتمالی غذا در اثر حرارت از بین می رود.

3. غذاي کودك باید براي هر وعده تازه تهیه شود و فاصله بین وقتی که غذاي کودك پخته می‌شود تا زمانی که به کودك غذا داده می شود طولانی نباشد زیرا احتمال دارد میکروب‌ها در غذا تکثیر یابندغذاهاي پخته به طور صحیح نگهداري شود. غذاهاي باقیمانده سریعا" خنک و در ظرف دربسته در داخل یخچال نگهداري شود.در تهیه غذاي کودك از مواد غذایی سالم و پاکیزه استفاده شود.

4. ​براي نوشیدن و تهیه غذا نیز از آب سالم استفاده شود.

5. غذاها از دسترس حشرات و جوندگان دور نگهداري شود. بدین منظور غذاها باید در ظرف درب دار و دور از دسترس حیوانات و حشرات نگهداري شود چون حیوانات حامل میکروب هاي بیماري زا هستند.