روش‌هایی برای تقویت مهارت اجتماعی در کودکان:
پدر و مادر‌ها دوست دارند کودک‌شان بتواند دوستی‌های خوب و سالمی داشته باشد و بتواند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کند اما آنها نمی‌دانند چطور کودک‌شان را اینگونه تربیت کنند و و چه روش‌هایی را به‌کار ببرند
مهارت برقراری ارتباط: زندگی اجتماعی بدون برقراری ارتباط ممکن نیست. اگر ارتباطات اجتماعی درست نباشد، انواع و اقسام مشکلات چه به صورت فردی و چه به صورت اجتماعی امکان بروز می‌یابند.
لازمه‌ی تعامل درست و سازنده با دیگر افراد اجتماع، شناخت درست در چند بعد است:
شناخت خود؛ 2.شناخت دیگران؛ 3. شناخت پدیده‌ها و واقعیت‌های اجتماعی.
شناخت در هر یک از این سه زمینه، نیازمند یادگیری و آموزش درست و ممارست در تمرین آموخته‌هاست. شناخت واقع‌بینانه از مسئولیت‌ها، وظایف و حقوق خود، شناخت حقوق و مسئولیت‌های دیگران، شناخت شرایط، امکانات و پیش زمینه‌ها و پس زمینه‌های بروز اتفاقات و پدیده‌ها، لازمه‌ی اساسی و پایه‌ای برقراری ارتباط درست و مناسب است.
روش‌هایی که می‌شود با انجام آن مهارت اجتماعی کودکان را افزایش داد
1.نقاط ضعف و قوت فرزندتان را شناسايي كنيد:پيش از شروع هر كاري، رفتار فرزندتان را با ديگران زيرنظر بگيريد و نقاط ضعف و قوت او را ارزيابي كنيد و ببينيد آيا براي ارتباط برقرار كردن با ديگران تمايل دارد؟ آيا به كمك و همدردي با دوستان خود علاقه‌اي دارد؟ چه تعداد دوست دارد؟
2.علايم هشداردهنده‌اي كه مي‌توانيد در فرزندتان مشاهده كنيد، بدين صورت است: تعداد دوستانش كم باشد، نوبت را رعايت نكند، خود را دست كم بگيرد، اسباب‌بازي‌هايش را به ديگران ندهد، در موقع گفت‌وگو با ديگران يا خيلي به آنها نزديك شود يا خيلي دور بايستد و فاصله مناسب را رعايت نكند، زور بگويد و فقط بخواهد حرف خود را به كرسي بنشاند، با لحني خشن و تند صحبت كند، مرتب ايراد بگيرد، صحبت ديگران را قطع كند و خود شروع به حرف زدن كند، با دوستان خود كنار نيايد، قدرت برقراري ارتباط چشمي را نداشته باشد و در نهايت پيش از اتمام كامل بازي، آن را ترك كند و سراغ كار ديگري برود.
3.چگونه دوست‌يابي را به فرزندتان آموزش دهيد:والدين بايد به فرزندان خود مهارت‌هاي اجتماعي را آموزش بدهند و اين فرصت را براي آنها فراهم كنند تا خود با سعي و خطا بتوانند با ديگران ارتباط برقرار كنند. بر طبق نظر روان‌شناسان، كودكان از همان سنين كودكي مي‌توانند مهارت‌هاي اجتماعي را از والدين خود فرا بگيرندبهتر است والدين ابتدا روي نقاط ضعف كودكشان متمركز شوند و يكي يكي روي آنها كار كنند. پدر و مادر مي‌توانند هر يك به تنهايي روي تك تك اين مشكلات با فرزندشان كار كنند و خود الگوي مناسبي براي او باشند و به او توضيح دهند كه در زندگي رفتار خوب و مناسب داشتن چقدر اهميت دارد و سپس از او بخواهند به تدريج رفتار و منش خود را اصلاح كند و هر روز، اشتباهاتش از روز قبل كمتر شود. والدين نيز بايد فرصت‌هايي را فراهم كنند تا او بتواند مهارت‌هاي جديدي را كه آموزش ديده است، تمرين كند. البته بهتر است در ابتدا با كودكاني برخورد كند كه آنها را نمي‌شناسد و يا حتي از او كوچك‌تر هستند. به اين ترتيب شما مي‌توانيد تمام عكس‌العمل‌هاي او را به خوبي ارزيابي كنيد و نتيجه كارتان را به وضوح ببينيد.
والدين مي‌توانند براي تقويت مهارت دوست‌يابي در كودكان خود به آنها آموزش دهند كه چگونه سر صحبت را با ديگران باز كنند، اسباب‌بازي‌هايشان را به دوستان خود بدهند و با هم دوستانه بازي كنند. با اين عمل آنها به تدريج اين توانايي را كسب مي‌كنند تا در هر جايي كه هستند دوستاني پيدا كنند كه هم از لحاظ فكري و هم از لحاظ نوع علايق با آنها نزديك باشند. والدين بايد فرزندان خود را تشويق كنند تا به دوستانشان جملات مثبت و تحسين‌آميز بگويند. به عنوان مثال اگر كودكتان مشغول بازي است و دوستش نظر خوبي مي‌دهد و يا كار خوبي انجام مي‌دهد به او بگويد: “آفرين، عجب فكر خوبي.” و يا “آفرين، خوب كاري كردي
4.او را به داشتن رفتار خوب تشويق كنيد.فرزندتان را تشويق كنيد به ديگران احترام بگذارند و از عباراتي مانند “لطفا” و “تشكر مي‌كنم” بيشتر استفاده كنند. رفتار خوب و مناسب داشتن باعث مي‌شود فرزندتان با ديگران راحت‌تر ارتباط برقرار كند، دوستان بيشتري داشته باشد و حتي در مدرسه و سر كار نيز موفق‌تر ظاهر شود. مديراني كه از بين تعداد زيادي داوطلب تنها قصد انتخاب چند نفر را داشته باشند، كساني را برمي‌گزينند كه روابط اجتماعي بهتر و مناسب‌تري داشته باشند.
شما خود سعي كنيد با احترام گذاشتن، رفتار خوب داشتن و به كار بردن عباراتي مانند “لطفا”، “ممنون” و “معذرت مي‌خواهم”، بهترين الگو براي فرزندتان باشيد. براي آنها به طور واضح و شفاف توضيح دهيد برخورد خوب داشتن و احترام گذاشتن به ديگران چقدر در زندگي آنها اهميت دارد. سعي كنيد هر هفته يك رفتار خوب را به آنها آموزش دهيد و به تدريج رفتار نامناسب آنها را تصحيح كنيد.
آماده سازی مهارت های اجتماعی6 مرحله دارد:
1. تعریف: مهارتی را که می آموزید توصیف کنید. در این زمینه که چرا این مهارت ویژه مهم است و چگونه کاربرد آن به ایجاد رابطه کمک می کند بحث کنید. مهارت را می توان با استفاده از یک فیلم کوتاه، یک یا کارتون، یک نمایش عروسکی و یا تذکر دادن به کودک و راهنمایی او به فعالیت هایی که در گروه همسالان در جریان است، شرح داد. معلم می تواند بگوید:«نگاه کن چطور آن دو دختر در ساختن پازل به هم کمک می کنند. به من بگو آن ها به یکدیگر چه می گویند.»
2. مهارت را الگو کنید: مهارت را به چند جزء شاده تقسیم کنید و خودتان آن را به روشنی شرح دهید یا یک دانش آموز را انتخاب کنید تا این کار را انجام دهد.
3. تقلید و تمرین: کودک یک مهارت را در محیطی که در آن جا آموزش دیده است امتحان می کند. برای این که این امر موفقیت آمیز باشد باید او را تحریک کرد تا آن مهارت را اجرا نماید و با دقت توجه کند و آن چه را که معلم شرح می دهد به خاطر بسپارد.
4. بازخورد: این مرحله باید اطلاع دهنده باشد:«شما هنوز آن را کاملاً یاد نگرفته اید. باید هنگام صحبت به او نگاه کنید. دوباره سعی کن»، «این بهتر است. شما نگاه کردید و لبخند زدید. خوب است». باز خورد از راه یک ضبط ویدیویی می تواند در بعضی مواقع سودمند باشد.
5. فرصتی فراهم کنید تا کودک مهارت به کار بندد: معلم می تواند با توجه به مهارتی که آموزش می دهد کارهای گروهی کوچک یا فعالیت هایکاری دو به دو ترتیب دهد تا مهارت ها در کلاس و یا دیگر مکان های طبیعی اجازه کاربرد پیدا کنند و تعمیم یابند
6 تقویت متناوب: نمونه هایی را که در آن کودک مهارت ها را بدون اجبار، در مواقع دیگر روز یا درهفته های بعد به کار می گیرد زیر نظر بگیرید. به او پاداش و تقویتی توصیف کننده بدهید. به پایداری پس از اکتساب توجه کنید. احتمال زیادی وجود دارد که این رفتارها به محض تثبیت شدن، که به وسیله یپیامدهایشان مثلاً یک تعامل رضایت بخش تر با همسالان پایدار شوند. (آموزش و پرورش کودکان با نیازهی ویژه)
در حال حاضر بسیاری از محققان اعتقاد دارند مهارت های اجتماعی آموختنی هستند، زیرا کودکانی که در محیط های نا مناسب و نا معقول دارند و قادر به برقراری هیچ ارتباط صحیح نمی باشند و باعث می شود فرد در بین دیگران محبوبیت نداشته باشند.
اما می توان به علل و عوامل دیگری اشاره کرد که عبارتند از:
-
علل ارثی: که به همراه ژن و از طریق والدین به آن ها منتقل می شود.
-
علل زیستی: نقص عضو، اختلال بینایی و شنوایی و ...
-
علل عاطفی: مانند احساس محرومیت از والدین.
-
علل روانی: وجود فشارهای درونی.
-
علل اجتماعی: مانند نا به سامانی، اختلاف و در گیری اعضای خانواده و ...
-
علل تربیتی: عدم یا افراط تربیت، ناهماهنگی بین عاملان تربیت در خانواده و مدرسه و جامعه.
در نهایت باید بگوییم که با روش‌های خاص اجرایی مانند بازی و ایفای نقش می‌توان مهارت‌های اجتماعی را به کودکان آموخت و در صورتی که کودک آموزش‌های لازم را ببیند، می‌شود از بحران‌های دوران نوجوانی و بزرگسالی جلوگیری کرد.